Το παζάρι για F-16 και F-35 σε Τουρκία – Ελλάδα και η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ

Από τότε που ο πρόεδρος Ερντογάν έδωσε την καταρχήν έγκρισή του για την ένταξη της Σουηδίας στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον περασμένο Ιούλιο, βιώνουμε ένα διπλωματικό μπρος-πίσω που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως μεγάλο πολιτικό παζάρι. Δεν αφορά πλέον τη σκανδιναβική χώρα. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί το βέτο της ως διαπραγματευτικό όπλο σε έναν αγώνα για την προμήθεια υπερσύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών από τις ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, αφορά την αγορά μαχητικών αεροσκαφών F-16 και πακέτων εκσυγχρονισμού για την παλαιωμένη τουρκική πολεμική αεροπορία. Μετά από αρχικές αμφιταλαντεύσεις, ο πρόεδρος Μπάιντεν ενέκρινε την συμφωνία με τους Τούρκους για τα όπλα τον περασμένο Φεβρουάριο. Ωστόσο, το σχέδιο συναντά διακομματικές αντιδράσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο.

“Θετικές εξελίξεις από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών όσον αφορά τα F-16 θα επιταχύνουν τη θετική στάση του κοινοβουλίου μας (στο σουηδικό ζήτημα)” δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος, διατυπώνοντας την πολιτική διασύνδεση. “Όλα αυτά τα ζητήματα είναι αλληλένδετα” πρόσθεσε.

Οι αντίπαλοι της συμφωνίας με τους Τούρκους επικρίνουν την έλλειψη συνεργασίας της Άγκυρας στον πόλεμο στην Ουκρανία. Απαιτούν, επίσης, η Τουρκία να επικυρώσει την ένταξη της Σουηδίας πριν δοθεί η έγκριση για τα F-16. Μια τρίτη απαίτηση στο Κογκρέσο, η οποία περιπλέκει περαιτέρω τη διαδικασία, αποσκοπεί στο να διασφαλιστεί ότι η Άγκυρα δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει τα υπό προμήθεια όπλα εναντίον της Ελλάδας.

Τουλάχιστον από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο πριν από 50 χρόνια και το επακόλουθο εμπάργκο όπλων, οι σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα στον τομέα των προμηθειών όπλων παρουσιάζουν μια ελληνική διάσταση. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις δραστηριότητες ενός καλά οργανωμένου ελληνικού λόμπι, το οποίο διασφαλίζει ότι τα συμφέροντα της Αθήνας δεν παραμελούνται.

Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία ενδιαφέρεται, επίσης, για υπερσύγχρονα αεροσκάφη “Made in USA”. Πέραν της αγοράς 24 αεροσκαφών Dassault Rafale από τη Γαλλία, επιθυμεί να αποκτήσει έως και 48 αεροσκάφη F-35 από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για αεροσκάφη που οι ειδικοί περιγράφουν ως το μέτρο των πάντων στην τεχνολογία των όπλων. “Αν το σχέδιό μας για τον εκσυγχρονισμό των αεροσκαφών F-16 αποτύχει, ενώ η Ελλάδα καταφέρει να υλοποιήσει τα σχέδιά της, η ελληνική πλευρά θα αποκτήσει το 2025 το πάνω χέρι στα μαχητικά αεροσκάφη”, λέει ο πρώην διοικητής της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας, στρατηγός Αμπιντίν Ουνάλ.

Για άλλη μια φορά, οι ΗΠΑ βρίσκονται στο κέντρο αποκλινόντων συμφερόντων μεταξύ των συμμαχικών τους εταίρων. Λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ο πρόεδρος Μπάιντεν εξήγησε πώς φαντάζεται τη λύση: “Η Τουρκία θέλει να εκσυγχρονίσει τα αεροσκάφη της F-16. Και ο (Έλληνας πρωθυπουργός) Μητσοτάκης στην Ελλάδα ζητά επίσης βοήθεια. Προσπαθώ λοιπόν να συγκροτήσω μια μικρή κοινοπραξία που θα ενισχύσει το ΝΑΤΟ όσον αφορά τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ελλάδας και της Τουρκίας και θα επιτρέψει στη Σουηδία να συμμετάσχει. Αλλά αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη. Δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη”.

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη στάση του Κογκρέσου, του οποίου οι προαπαιτήσεις είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτές από την Τουρκία. Η δήλωση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μπλίνκεν μετά τις συνομιλίες του στην Κωνσταντινούπολη, ότι μίλησε με τον Ερντογάν για τα “τελευταία βήματα της διαδικασίας επικύρωσης της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ τις επόμενες εβδομάδες”, προκάλεσε επομένως έκπληξη. Προφανώς υπάρχουν καλοί λόγοι για τους οποίους ο Αμερικανός δεν αποκάλυψε περαιτέρω λεπτομέρειες.

Εν τω μεταξύ, δημοσιεύματα γράφουν ότι ο Μπλίνκεν έθεσε “τελεσίγραφο” στον Τούρκο ομόλογό του, Χακάν Φιντάν: “Εάν δεν αποφασίσετε για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ μέχρι το τέλος του έτους, θα αποσυνδέσουμε το θέμα των F-16 (για την Τουρκία) και των F-35 (για την Ελλάδα) και θα προχωρήσουμε στην πώληση (των μαχητικών αεροσκαφών) στην Ελλάδα”, μεταδίδουν ανταποκριτές στην Ουάσιγκτον.

Το κλίμα μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσινγκτον έχει γίνει πιο ψυχρό. Αυτό φάνηκε και στις κάθε άλλο από θετικές εκφράσεις στα πρόσωπα του Μπλίνκεν και των οικοδεσποτών στην Κωνσταντινούπολη. Παρά την αισιοδοξία των Αμερικανών, το αν και πότε θα γίνει η τουρκική επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ είναι ακόμα γραμμένο στα άστρα. Όλα τα βλέμματα είναι τώρα στραμμένα στις 16 Ιανουαρίου, όταν οι Τούρκοι βουλευτές επιστρέφουν από τις διακοπές τους. Η Άγκυρα αναμένει το επόμενο βήμα από τις ΗΠΑ με τη μορφή του “πράσινου φωτός” για την παράδοση των F-16. Ο Ερντογάν αποδίδει σημασία στον “συγχρονισμό” της τουρκικής έγκρισης και της επισημοποίησης της αμερικανικής δέσμευσης.

Το δράμα θα μπορούσε, επομένως, να πάει στην παράταση. Ακόμη και αν η πλειοψηφία του τουρκικού κοινοβουλίου δώσει την έγκρισή της στην ένταξη της Σουηδίας, η επικύρωση θα καταστεί νομικά δεσμευτική μόνο όταν η κυβέρνηση ενημερώσει επίσημα το αρχηγείο του ΝΑΤΟ, ακούμε από την Άγκυρα.

Ο Ερντογάν δεν θα ήταν Ερντογάν αν δεν είχε λάβει υπόψη αυτό το ατού, το οποίο κρατάει στο μανίκι στο μεγάλο παζάρι με την Ουάσιγκτον.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ