Ολοένα και περισσότερες έρευνες υποδηλώνουν ότι ο χειμώνας επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται.
Ωστόσο, οι φυσικές και πολιτιστικές αλλαγές που συνοδεύουν το χειμώνα συμβαίνουν συχνά ταυτόχρονα, γεγονός που καθιστά δύσκολο στους επιστήμονες να ξεχωρίσουν τις ακριβείς αιτίες που προκαλούν αυτές τις εποχιακές διακυμάνσεις.
Χειμερινή μελαγχολία και βαθύς χειμωνιάτικος ύπνος
Μήπως αισθάνεστε ότι δεν έχετε αρκετή ενέργεια κατά τους χειμερινούς μήνες; Δεν είστε οι μόνοι, λένε οι ειδικοί.
Καθώς οι μέρες μικραίνουν, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία εκτιμά ότι περίπου το 5% των πολιτών θα εμφανίσει μια μορφή κατάθλιψης, γνωστή ως «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή» ή SAD.
Οι άνθρωποι που βιώνουν SAD τείνουν να έχουν αισθήματα απελπισίας, μειωμένα κίνητρα για να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες που γενικά τους αρέσουν και λήθαργο.
Ακόμη και εκείνοι που δεν πληρούν το κλινικό όριο για αυτή τη διαταραχή, μπορεί να παρατηρήσουν αύξηση του άγχους και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Οι επιστήμονες συνδέουν τη SAD και τη γενικότερη αύξηση της κατάθλιψης τον χειμώνα με τη μειωμένη έκθεση στο φως του ήλιου, η οποία οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη.
Σύμφωνα με την ιδέα ότι το φως του ήλιου παίζει βασικό ρόλο, η SAD τείνει να είναι πιο συχνή σε πιο βόρειες περιοχές του κόσμου, όπως η Σκανδιναβία και η Αλάσκα, όπου οι ημέρες είναι πιο σύντομες και οι χειμώνες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια.
Μάλιστα, κάποιοι επιστήμονες αναφέρουν ότι η SAD παρουσιάζει πολλούς παραλληλισμούς με τη χειμερία νάρκη στα ζώα, τον μακρύ ύπνο κατά τον οποίο οι καφέ αρκούδες, οι σκίουροι και πολλά άλλα είδη κατεβάζουν τον μεταβολισμό τους και παραλείπουν τα χειρότερα του χειμώνα.
Η διαταραχή μπορεί να έχει τις ρίζες της σε προσαρμογές που εξοικονομούν ενέργεια, σε μια εποχή του έτους όπου η τροφή ήταν συνήθως λιγοστή και όπου οι χαμηλότερες θερμοκρασίες θέτουν μεγαλύτερες ενεργειακές απαιτήσεις στο σώμα.
Αύξηση βάρους λόγω κρύου καιρού
Ο χειμώνας είναι επίσης γνωστός ως η εποχή του χρόνου κατά την οποία πολλοί άνθρωποι παίρνουν μερικά κιλά παραπάνω.
Οι έρευνες δείχνουν ότι οι δίαιτες βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους και το βάρος στο υψηλότερο κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Πρόσφατη ανασκόπηση μελετών διαπίστωσε ότι η μέση αύξηση βάρους κατά την περίοδο των διακοπών είναι περίπου 1 έως 3 κιλά.
Μάλιστα, τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα τείνουν να παίρνουν ακόμη περισσότερα κιλά.
Σεξ, εργασία και εκπαίδευση τον χειμώνα
Πέρα από αυτές τις μεταβολές, όμως, που σχετίζονται με τον χειμώνα και τη διάθεση, η εποχή αυτή φέρνει μαζί της και μια σειρά από άλλες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και αλληλεπιδρούν με τους άλλους.
Μια λιγότερο συζητημένη εποχική επίδραση είναι ότι οι άνθρωποι φαίνεται να γίνονται πιο «ζωηροί» σεξουαλικά τους χειμερινούς μήνες.
Οι ερευνητές το γνωρίζουν αυτό από αναλύσεις των πωλήσεων προφυλακτικών, των ποσοστών σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων και των αναζητήσεων στο διαδίκτυο για πορνογραφία και πορνεία, οι οποίες παρουσιάζουν εξαμηνιαίους κύκλους που κορυφώνονται στα τέλη του καλοκαιριού και τους χειμερινούς μήνες.
Τα στοιχεία για τα ποσοστά γεννήσεων δείχνουν επίσης ότι σε χώρες του βόρειου ημισφαιρίου, τα μωρά είναι πιο πιθανό να συλληφθούν κατά τους χειμερινούς μήνες απ’ ό,τι άλλες εποχές του έτους.
Αν και το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ευρέως, δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί συμβαίνει.
Οι ερευνητές έχουν προτείνει πολλές εξηγήσεις, συμπεριλαμβανομένων των πλεονεκτημάτων για την υγεία των βρεφών που γεννιούνται στα τέλη του καλοκαιριού, όταν η τροφή μπορεί ιστορικά να ήταν πιο άφθονη, των αλλαγών στις σεξουαλικές ορμόνες που μεταβάλλουν τη λίμπιντο και των επιθυμιών για οικειότητα που υποκινούνται από την περίοδο των διακοπών.
Αλλά ο χειμώνας ενισχύει κάτι περισσότερο από τη σεξουαλική ορμή. Μελέτες διαπιστώνουν ότι κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής του έτους, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν καλύτερη προσοχή στο σχολείο ή στη δουλειά.
Νευροεπιστήμονες στο Βέλγιο διαπίστωσαν ότι οι επιδόσεις σε εργασίες που μετρούσαν τη διαρκή προσοχή ήταν καλύτερες κοντά στο χειμερινό και θερινό ηλιοστάσιο.
Αύξηση και της γενναιοδωρίας
Μπορεί επίσης να υπάρχει ένας πυρήνας αλήθειας και στην ιδέα ενός γενναιόδωρου χριστουγεννιάτικου πνεύματος.
Στις χώρες όπου τα Χριστούγεννα γιορτάζονται ευρέως, τα ποσοστά των φιλανθρωπικών δωρεών τείνουν να παρουσιάζουν σημαντική αύξηση αυτή την εποχή του χρόνου.
Και οι άνθρωποι γίνονται πιο γενναιόδωροι στο φιλοδώρημα, αφήνοντας περίπου 4% περισσότερο για τους σερβιτόρους κατά την περίοδο των εορτών.
Αυτή η τάση είναι πιθανώς μια απάντηση στις αλτρουιστικές αξίες που συνδέονται με τις χειμερινές διακοπές, οι οποίες ενθαρρύνουν συμπεριφορές όπως η γενναιοδωρία.
