Ελατοδάση, καστανιές, πηγές, καλντερίμια και πέτρινα αρχοντικά, πελώρια πλατάνια στην πλατεία, τσιπουράδικα και ταβερνάκια, ξενώνες με τζάκια και άνθρωποι με ζεστή καρδιά! Αυτή είναι η διαδρομή που θα ζήσει εκείνος που θα επισκεφτεί τον Κοσμά, ένα από τα πιο όμορφα χωριά της χώρας μας, που το αποκαλούν το «Μπαλκόνι του Πάρνωνα» – όχι άδικα.
Αν και οι περισσότεροι επιλέγουν να επισκεφτούν τον Κοσμά το καλοκαίρι, γιατί προσφέρει τόση δροσιά, η αλήθεια είναι ότι ο χειμώνας φτιάχτηκε για αυτό τον τόπο!
Αρκαδικό, ξακουστό χωριό, με σπουδαία ιστορία ο Κοσμάς, που είναι σκαρφαλωμένος στις νοτιοανατολικές πλαγιές του μυθικού βουνού Πάρνωνας, στη νότια Κυνουρία. Το υψόμετρο του είναι εντυπωσιακό, στα 1.127 μ., με τους χειμώνες να του ταιριάζουν και συχνά να τον ντύνουν στα λευκά. Τα χιόνια που έπεσαν πριν λίγες ημέρες έχουν σχεδόν λιώσει και τα μονοπάτια γύρω από το χωριό είναι πλέον καθαρά για περπάτημα και εξερεύνηση.
Η διαδρομή είναι πανέμορφη, είτε πάει κάποιος μέσω Λεωνιδίου, είτε μέσω Σπάρτης, σημεία από τα οποία το χωριό απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα. Μάλιστα ο δρόμος που ενώνει τον Κοσμά με το Γεράκι Λακωνίας, είναι ιστορικός και γνωστός ως «ο Δρόμος των 100 Ημερών» (σημερινό τμήμα του δρόμου Λεωνιδίου – Κοσμά – Σκάλας) που ολοκληρώθηκε μέσα σε μόλις 100 ημέρες, για να φτάσει στο χωριό το πρώτο αυτοκίνητο, την 1η Ιουλίου του 1951. Τον κατασκεύασαν οι κάτοικοι του χωριού με τα χέρια τους, με επικεφαλής απόστρατο Συνταγματάρχη Κυριάκο Τσερώνη και κατάφεραν να αλλάξουν τη σύγχρονη ιστορία του τόπου τους.
Οι Κοσμίτες, άνθρωποι του βουνού, απλοί, ζεστοί και φιλόξενοι, φροντίζουν με ιδιαίτερη στοργή το χωριό τους, διατηρώντας ήθη, έθιμα και παραδόσεις ζωντανά.
Βόλτα στο χωριό
Ο Κοσμάς έχει την τύχη να είναι χαρακτηρισμένος ως παραδοσιακός οικισμός, καταφέρνοντας έτσι να διασώσει και να διατηρήσει την αρχιτεκτονική και την αρχοντιά του. Η πέτρα, χαρακτηρίζει το χωριό που είναι αμφιθεατρικά χτισμένο και αγκαλιάζει υπέροχες θέες στο βουνό.
Καλντερίμια και λιθόστρωτα δρομάκια οδηγούν στις γειτονιές με τα όμορφα πέτρινα αρχοντικά, με κεραμοσκεπές και ψηλά παραθυρόφυλλα. Η φύση είναι έντονη μέσα στο χωριό, με δέντρα και φυλλωσιές σε κάθε γωνιά, με γεράνια και κάθε λογής λουλούδια σε μπαλκόνια και αυλές. Στην κεντρική πλατεία, με τα θεόρατα πλατάνια, ντόπιοι και επισκέπτες ξαποστένουν και δημιουργούν όμορφες παρέες στα καφενεία – τσιπουράδικα, τα ζαχαροπλαστεία και τις ταβέρνες. Στο κέντρο της βρίσκεται ο επιβλητικός ναός των Αγίων Αναργύρων, που στο πλάι του τρεις βρύσες με μαρμάρινα κεφάλια λιονταριού, τρέχουν γάργαρο νερό όλο το χρόνο, που προέρχεται από τις κρυφές πηγές του Πάρνωνα.
Ο κεντρικός δρόμος του χωριού είναι ιδανικός για μια αργή βόλτα, καθώς διασχίζει όλο τον οικισμό από άκρη ως άκρη. Στο τέρμα μου, στο μεγάλο κτήριο του σχολείου, στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο και η βιβλιοθήκη – πινακοθήκη του χωριού με πάνω από 3.500 τόμους βιβλίων και περιοδικών. Το μουσείο αξίζει πραγματικά επίσκεψης, καθώς μπορεί να γνωρίσει κανείς τη σπάνια τέχνη των χτενάδων. Οι Κοσμίτες ήταν αυτοί που πρώτοι στην Ελλάδα κατασκεύασαν χτένια για αργαλειούς από καλάμι. Περίτεχνα υφαντά και κεντήματα εκτίθεντε στο μουσείο, φτιαγμένα από τα χέρια ντόπιων νοικοκυράδων στον αργαλειό.
Εξόρμηση στη φύση
Ο Κοσμάς είναι το τέλειο ορμητήριο για μικρούς και μεγάλους περιπάτους στη φύση. Υπάρχουν οργανωμένες εκδρομές από τουριστικά γραφεία, αλλά και άλλες που μπορεί να τις οργανώσει μόνος του ο ταξιδιώτης.
Φαράγγια, χαράδρες και ξέφωτα, συνθέτουν ένα απίστευτο σκηνικό, το τοπίο εναλλάσσεται συνεχώς και η κάθε εικόνα είναι μοναδική και διαφορετική, ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Αυτή η εποχή είναι ιδανική για μια εξερεύνηση, στο μεγάλο καστανοδάσος που βρίσκεται μέσα και γύρω από τον Κοσμά.
Τα γιγάντια αυτά δέντρα, χαρίζουν μοναδικές εικόνες και αυτό το δάσος είναι από τα πιο όμορφα της χώρας. Εναλλακτικά, μπορεί κάποιος να ακολουθήσει το μεγάλο παλιό καλντερίμι και να κάνει μια βόλτα, κυκλική μέσα στο δάσος και να απολαύσει μαγευτικές θέες στο βουνό. Πολλά παλιά ξωκλήσια υπάρχουν γύρω απ’ το χωριό, με αυτό του Προφήτη Ηλία να είναι πληγμένο στην υπέροχη φύση. Ακολουθήστε κάποιο σηματοδοτημένο μονοπάτι και επιλέξτε μια διαδρομή ανάλογα με την ευκολία και το χρόνο που απαιτεί.
Οι λάτρεις του ποδηλάτου, θα βρουν στον Κοσμά τον παράδεισο τους, καθώς υπάρχουν πολλές επιλεγμένες ποδηλατικές διαδρομές σε δασικούς δρόμους, ασφάλτινες ή χωμάτινες.
Η Μονή Ελώνης
Μια ξεχωριστή εκδρομή είναι αυτή στη Μονή Ελώνης, που απέχει 15 χιλιόμετρα από τον Κοσμά.
Η ιστορία της χάνεται στο 1300, χτισμένη πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, χαρίζοντας εκστατική θέα στο φαράγγι του Δάφνωνα.
Το σημερινό μοναστήρι είναι άριστα συντηρημένο και επισκέψιμο, με κελιά, και με τον παλιό ναό να φιλοξενεί την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας.
Γαστρονομία
Η γίδα η βραστή είναι ο λόγος που πολλοί επισκέπτονται τον Κοσμά χειμώνα καλοκαίρι. Σπεσιαλιτέ του χωριού, μαγειρεμένη με τέχνη με μεράκι.
Εκλεκτά ντόπια κρέατα μπαίνουν στο πιάτο με παραδοσιακές συνταγές, ενώ μεζέδες όπως τα χειροποίητα λουκάνικα της περιοχής συνοδεύουν άριστα τα τσίπουρα. Όσο για τα γλυκά, το χωριό φημίζεται πολύ για το γαλακτομπούρεκο, την καρυδόπιτα και το μπακλαβά.
Στο χωριό λειτουργεί ένας μικρός αριθμός από όμορφους, πέτρινους ξενώνες. Κατά την περίοδο του χειμώνα οι περισσότεροι λειτουργούν μόνο στα Σαββατοκύριακα και καλό είναι τα έχετε κλείσει πριν πάτε.
