Δολοφονίες Ρομά από αστυνομικούς: Η κορυφή του παγόβουνου

Η πιο πρόσφατη δολοφονία του Χρήστου Μιχαλόπουλου ήρθε σε απόλυτη σχεδόν χρονική αρμονία με τις προηγούμενες αντίστοιχες: του Νίκου Σαμπάνη τον Οκτώβρη του 2021 και του Κώστα Φραγκούλη τον ίδιο μήνα του 2022. Και οι 3 δεν σταμάτησαν σε σήμα αστυνομικών με αποτέλεσμα την καταδίωξη τους που κατέληξε στον εξ’ επαφής θάνατο τους. Τόσο τα τρία θύματα, όσο και οι περισσότεροι επιβάτες των αυτοκινήτων, ανήλικοι.

Πολλές ακόμη οι ομοιότητες: η πολιτική ηγεσία και η ΕΛΑΣ παρέπεμψαν τις υποθέσεις στη δικαιοσύνη – σα να ήταν στο χέρι τους να μην το κάνουν – χωρίς ωστόσο να έχουν γίνει γνωστές άλλες πειθαρχικές συνέπειες προς τους εμπλεκομένους αστυνομικούς.

Ίσως η πιο σημαντική ομοιότητα είναι η προφανής: και τα τρία θύματα είναι Ρομά. Για να δούμε τη σημασία του προφίλ των θυμάτων, ας δούμε τη γενικότερη εικόνα. Τι δείχνουν τα στοιχεία για τη δράση της ΕΛΑΣ σε σχέση με τους Ρομά;

Επανειλημμένες εκθέσεις των διεθνών οργανισμών για την Ελλάδα επαναλαμβάνουν ξεκάθαρα το ίδιο συμπέρασμα: στο εσωτερικό της Ελληνικής Αστυνομίας εξακολουθούν να υπάρχουν εκτεταμένες περιπτώσεις κακομεταχείρισης υπόπτων. Τα ευρήματα των ερευνών δείχνουν διαχρονικά ότι η κακομεταχείριση αυτή έχει εθνικό και εθνοτικό προφίλ και γίνεται κυρίως εις βάρος αλλοδαπών και Ρομά.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει καταγράψει επανειλημμένως λεπτομέρειες, συνεκτικούς και συνεπείς ισχυρισμούς περί αστυνομικής βίας σε όλη την επικράτεια και σε διαφορετικά στάδια. Μάλιστα, η αρμόδια επιτροπή για την καταπολέμηση των βασανιστηρίων συμπεραίνει ξεκάθαρα ότι ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι νεαροί Ρομά (εδώ). Χαρακτηριστικό περιστατικό το οποίο έχει αποδειχθεί έπειτα από διερεύνηση επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης: 7 αστυνομικοί έθεσαν υπό παράνομη κράτηση, χτύπησαν και κακοποίησαν Έλληνα Ρομά και τον εγκατέλειψαν σε απομακρυσμένη περιοχή (εδώ).

Η εμπειρία από το πεδίο μας λέει το ίδιο: Μέσα από την οργάνωση ΑκτΡομ (ActRom) την οποία ιδρύσαμε με μέλη της κοινότητας των Ρομά, όσο και από την προηγούμενη εμπειρία με το Συμβούλιο της Ευρώπης και τo πρόγραμμα JUSTROM (2017-2022), έχουμε επίσης καταγράψει δεκάδες μαρτυρίες και καταγγελίες για περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας, βίας, έως και βασανιστήρια κατά την ανάκριση – όπως ακριβώς τα καταγράφουν και οι εκθέσεις των ευρωπαϊκών οργανισμών. Σύμφωνα με τις καταγγελίες, ακόμη και σε περιστατικά απλώς παραβάσεων όπως οδήγηση χωρίς δίπλωμα και παραβίαση μέτρων καραντίνας του Covid, υπήρξαν περιπτώσεις κακομεταχείρισης και βίας, με τα θύματα συχνά να χρειαστεί να νοσηλευτούν με κατάγματα.

Όπως επίσης καταγράφουν οι σχετικές εκθέσεις, οι ελληνικές αρχές έχουν συστηματικά αρνηθεί να αποδεχθούν ότι η κακομεταχείριση εκ μέρους αστυνομικών αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα, ο έλεγχος δεν είναι αποτελεσματικός και δεν υπάρχουν ποινές. Μάλιστα όπως ρητά τεκμηριώνεται, τα θύματα πολλές φορές βρίσκονται από πάνω κατηγορούμενα, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η όποια δυνατότητα έχουν να καταγγείλουν την αστυνομική βία.

Τα παραπάνω απαντούν σε όσους αναρωτιούνται γιατί κάποιος να μην σταματήσει σε μπλόκο της ΕΛΑΣ. Οι νεαροί Ρομά γνωρίζουν – ακόμη και αν δεν διαβάζουν τις σχετικές εκθέσεις – ότι ακόμη και αν δεν καταλήξουν νεκροί, έχουν αυξημένο κίνδυνο να δεχθούν υπέρμετρη βία.

Εκτός από την αστυνομική και δικαιωματική διάσταση, υπάρχουν περαιτέρω αρνητικές συνέπειες από την δράση αυτή. Πηγαίνει βήματα πίσω την κοινωνική συμπερίληψη των Ρομά. Το τελευταίο θύμα, ο Χρήστος Μιχαλόπουλος εργαζόταν και ταυτόχρονα φοιτούσε στο νυχτερινό λύκειο. Αν και αυτός δεν κατάφερε να ξεφύγει, ποια η ελπίδα;