Τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα δέσμευση για τη στήριξη των πολιτιστικών και δημιουργικών τομέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί αναμφίβολα το εμβληματικό πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη».
Η τρέχουσα πρωτοβουλία, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2027 (οπότε και θα εξεταστεί η εκ νέου ανανέωσή της) επιδιώκει να αναπτύξει όλους τους πολιτιστικούς τομείς στην Ευρώπη και να προστατεύσει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά της Ένωσης, ιδίως παρέχοντας διάφορες ευκαιρίες χρηματοδότησης με στόχο τη συν-δημιουργία, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, τη δημιουργία δικτύων και πλατφορμών, την ανταλλαγή γνώσεων και την κινητικότητα και τη διανομή και την προώθηση περιεχομένου.
Με τον όρο “πολιτιστικοί και δημιουργικοί τομείς” νοούνται όλοι οι τομείς των οποίων οι δραστηριότητες βασίζονται σε πολιτιστικές αξίες ή σε καλλιτεχνικούς και άλλους ατομικούς ή συλλογικούς δημιουργικούς τομείς.
Οι δραστηριότητες μπορεί να περιλαμβάνουν την ανάπτυξη, τη δημιουργία, την παραγωγή, τη διάδοση και τη διατήρηση αγαθών και υπηρεσιών, οι οποίες ενσωματώνουν πολιτιστικές, καλλιτεχνικές ή άλλες δημιουργικές εκφράσεις, καθώς και την εκπαίδευση ή διαχείριση, που σχετίζονται με τις δραστηριότητες αυτές.
Οι πολιτιστικοί τομείς
Ο πολιτιστικός και δημιουργικός κλάδος που στηρίζει το πρόγραμμα έχει χωριστεί σε 8 τομείς:
- Αρχιτεκτονική: κτίρια, δημόσιοι χώροι και αστικά τοπία
- Καλλιτεχνικές χειροτεχνίες: σχεδιασμός, δημιουργία, διανομή και πώληση χειροποίητων προϊόντων από τεχνίτες
- Πολιτιστική κληρονομιά και μουσεία: Φυσικές περιοχές, κτίρια, αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία, μνημεία, έργα τέχνης, ιστορικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένων των γνώσεων, των πρακτικών και των παραδόσεων των ευρωπαίων πολιτών
- Εικαστικές τέχνες: μορφές τέχνης που δημιουργούν έργα που έχουν κυρίως οπτικό χαρακτήρα, όπως κεραμικά, σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική και φωτογραφία
- Σχέδιο & Μόδα: κλάδοι κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, υποδημάτων, δέρματος, που λειτουργούν στο σταυροδρόμι μεταξύ των τεχνών, των επιχειρήσεων και της τεχνολογίας
- Λογοτεχνία, βιβλία και εκδόσεις: ολόκληρη η αλυσίδα αξίας των εκδόσεων, συμπεριλαμβανομένων συγγραφέων, βιβλιοπωλών, τυπογράφων, σχεδιαστών κ.λπ
- Μουσική: μουσικοί, παραγωγοί, μηχανικοί ήχου, μάνατζερ, δάσκαλοι κ.λπ.
- Τέχνες του θέαματος: μορφές δημιουργικής δραστηριότητας που εκτελούνται μπροστά σε κοινό, συμπεριλαμβανομένου του θεάτρου και του χορού
Τα είδη των οργανισμών
Τα είδη των οργανισμών που μπορούν να αιτηθούν για χρηματοδότηση έχουν χωριστεί σε 6 κατηγορίες:
- Εκπαιδευτικό ίδρυμα: σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πανεπιστήμια, ακαδημίες, κολέγια κ.λπ.
- ΜΚΟ, μη κερδοσκοπική οργάνωση και οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών: οποιαδήποτε μη κερδοσκοπική, εθελοντική ομάδα πολιτών που οργανώνεται σε τοπικό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο
- Ιδιωτικό ή δημόσιο πολιτιστικό ίδρυμα: μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία, εκκλησίες, γκαλερί τέχνης κ.λπ
- Ιδιωτικός οργανισμός: αυτοαπασχολούμενοι, νεοσύστατη, πολύ μικρή εταιρεία, ΜΜΕ ή μεγάλη εταιρεία
- Δημόσια υπηρεσία (τοπική, περιφερειακή ή εθνική): κεντρική κυβέρνηση, ομόσπονδες πολιτείες και τοπικές αρχές (περιοχές, επαρχίες, περιφέρειες, δήμοι)
- Κοινωνική επιχείρηση: επιχειρηματικές δραστηριότητες με κύριο σκοπό συγκεκριμένους κοινωνικούς στόχους
Τα είδη των δράσεων
Το είδος των δράσεων που υποστηρίζονται από τα χρηματοδοτικά προγράμματα έχουν χωριστεί σε 12 κατηγορίες:
- Ανάπτυξη κοινού: δραστηριότητες που αναλαμβάνονται για την κάλυψη των αναγκών του υπάρχοντος και του πιθανού κοινού, για την ανάπτυξη συνεχών σχέσεων με το κοινό
ή για τη διεύρυνση του κοινού - Καλλιτεχνική δημιουργία: υποστήριξη πολιτιστικών παραγόντων που ασχολούνται με την καλλιτεχνική δημιουργία
- Καλλιτεχνική και πολιτιστική κινητικότητα και διαμονή: υποστήριξη για παραδοσιακές και νέες μορφές κινητικότητας για πολιτιστικούς και δημιουργικούς επαγγελματίες (συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ικανοτήτων, νέων ευκαιριών απασχόλησης)
- Ανάπτυξη επιχειρηματικών και διοικητικών δεξιοτήτων: υποστήριξη για την ανάπτυξη τεχνικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού, της στρατηγικής, της διαχείρισης προϋπολογισμού, της ηγεσίας, της επικοινωνίας κ.λπ.
- Ανάπτυξη δημιουργικών και τεχνικών δεξιοτήτων: βελτίωση των δεξιοτήτων μέσω της κατάρτισης, του πειραματισμού και της εκμάθησης εξειδικευμένων γνώσεων και εξειδίκευσης
- Ψηφιοποίηση και νέα επιχειρηματικά μοντέλα: υποστήριξη για τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για την αλλαγή ενός επιχειρηματικού μοντέλου και την παροχή νέων εσόδων και εισοδημάτων
- Χρηματοδότηση για άμεσες δαπάνες: κεφάλαια που διατίθενται σε δαπάνες που σχετίζονται άμεσα με την παραγωγή συγκεκριμένων αγαθών ή την εκτέλεση συγκεκριμένης υπηρεσίας
- Χρηματοδότηση για ανάπτυξη: άντληση επενδύσεων για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης μιας εταιρείας
- Διεθνοποίηση δραστηριότητας/πρόσβαση σε νέες αγορές: υποστήριξη για ενσωμάτωση σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, προώθηση των εξαγωγών ή διευκόλυνση του εμπορίου
- Ανάπτυξη προϊόντων, υπηρεσιών και υποδομής: υποστήριξη στη διαδικασία δημιουργίας και κυκλοφορίας ενός νέου προϊόντος, υπηρεσίας ή υποδομής ή επανεκκίνησης μιας υπάρχουσας υπηρεσίας, προϊόντος και υποδομής
- Δικτύωση & ανταλλαγή γνώσεων: ευκαιρίες να φέρουν κοντά άτομα και ομάδες προκειμένου να αναπτύξουν, να διανείμουν ή να εφαρμόσουν τη γνώση
- Έρευνα, ανάπτυξη & καινοτομία: δραστηριότητες που αναλαμβάνονται για τη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας με στόχο την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων δράσεων, προϊόντων και υπηρεσιών
Δράσεις
- Tο υποπρόγραμμα Πολιτισμός υποστηρίζει έργα που επιδιώκουν να ενισχύσουν την ικανότητα του κλάδου να λειτουργεί διακρατικά μέσω της συνδημιουργίας, της δημιουργίας δικτύων, πλατφορμών για ανερχόμενους καλλιτέχνες και της υποστήριξης της κινητικότητας των επαγγελματιών του πολιτισμού και της δημιουργικότητας καθώς και της κυκλοφορίας των έργων τους. Στοχεύει επίσης να δημιουργήσει και να προσελκύσει κοινό, με έμφαση στη συμπερίληψη και την ποικιλομορφία, και να προωθήσει καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και διατομεακές δευτερογενείς επιπτώσεις.
- Tο υποπρόγραμμα ΜΕΣΑ (MEDIA) ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κινηματογραφικών και άλλων οπτικοακουστικών βιομηχανιών της ΕΕ, οι οποίες υπόκεινται σε ψηφιακό μετασχηματισμό. Οι κλάδοι περιλαμβάνουν θεατρικές ταινίες μεγάλου μήκους, μίνι σειρές υψηλής ποιότητας, ντοκιμαντέρ, βιντεοπαιχνίδια και άλλα είδη. Το ΜΕΣΑ (MEDIA) προσφέρει οικονομική υποστήριξη και βοήθεια με την άτυπη κατάρτιση επαγγελματιών του οπτικοακουστικού τομέα και σε όλα τα στάδια του κύκλου παραγωγής οπτικοακουστικών έργων: από την ανάπτυξη, μέσω της παραγωγής, έως τη διανομή και την προώθηση, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στις αγορές.
- Tο διατομεακό σκέλος του Δημιουργική Ευρώπη προωθεί τη συνεργασία και την ανάπτυξη διακρατικής πολιτικής και υποστηρίζει τη δημιουργία ενός δικτύου Creative Europe Desks – ενός δικτύου ομότιμων που περιλαμβάνει 38 εθνικά Creative Desks, τα οποία παρέχουν βοήθεια σχετικά με το Πρόγραμμα σε κάθε συμμετέχουσα χώρα. Υποστηρίζει επίσης καινοτόμα έργα σε όλους τους δημιουργικούς τομείς και εισάγει μια δράση για την υποστήριξη της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας στα μέσα ενημέρωσης.
Δημιουργική Ευρώπη: Προϋπολογισμός και αποτίμηση
Tο πρόγραμμα της ΕE προσέφερε 1,8 δισ. ευρώ χαρακτηριστικής στήριξης σε πολιτιστικές δράσεις την περίοδο 2014 2020 και θα προσφέρει επιπλέον 2,44 δισ. ευρώ στήριξης την περίοδο 2021-2027 (συνολικός προϋπολογισμός 102.540.879 ευρώ) μετά τη συμφωνία του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια της περιόδου συνδιαλλαγής) και θετική ψήφο και από τα δύο θεσμικά όργανα μετά την κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2022 το υψηλότερο όλων των 7 ετών.
Σημειώνεται ότι ο προκαταβολικός προϋπολογισμός στο σκέλος του πολιτισμού του 2021 επέτρεψε την έναρξη πολλών πολυετών δράσεων που συνεχίστηκαν το 2022: Τα Ευρωπαϊκά Δίκτυα Πολιτιστικών και Δημιουργικών Οργανισμών, οι Πλατφόρμες για την προώθηση των αναδυόμενων καλλιτεχνών και οι πανευρωπαϊκές πολιτιστικές οντότητες. Οι χρηματοδοτούμενες οντότητες στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων θα λειτουργούν έως το 2024, οπότε έως τότε θα δημοσιοποιηθεί εκ νέου μια νέα πρόσκληση για αυτές τις τρεις δράσεις.
Το 2022 ήταν επίσης η χρονιά όπου η δημιουργική Ευρώπη ξεκίνησε το πρόγραμμα κινητικότητας για καλλιτέχνες και επαγγελματίες του πολιτισμού, το Culture Moves Europe. Με βάση την επιτυχία του πιλοτικού έργου i-Portunus, το νέο πρόγραμμα που ξεκίνησε έχει συνολικό προϋπολογισμό 21 εκατ. ευρώ έως το 2025 και υλοποιείται από το Goethe Institut. Το Culture Moves Europe φιλοδοξεί να φτάσει τις 7.000 κινητοποιήσεις κατά τον πρώτο κύκλο εφαρμογής του, από τα τέλη του 2022 έως τον Ιούλιο του 2025.
Επιπλέον, ξεκίνησε μια νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το «Music Moves Europe» με διαθέσιμο προϋπολογισμό 4,5 εκατομμυρίων ευρώ για την επιλογή δύο οργανισμών η οποία θα αναδιανέμει τον προϋπολογισμό στο πλαίσιο διαδοχικών επιχορηγήσεων.
Το 2022, η δημιουργική Ευρώπη ξεκίνησε εκ νέου τα έργα ευρωπαϊκής συνεργασίας της και καλεί για προγράμματα λογοτεχνικής μετάφρασης κάθε χρόνο.
Το πρόγραμμα κινητικότητας Culture Moves Europe επέτρεψε κατ’ εξαίρεση σε Ουκρανούς καλλιτέχνες και επαγγελματίες του πολιτισμού να συμμετάσχουν σε μια εικονική κινητικότητα. Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας σημειώθηκε μετά την έγκριση του προγράμματος εργασίας του 2022, το οποίο δυστυχώς περιόρισε τη δυνατότητα έγκαιρης ανταπόκρισης. Ως εκ τούτου, τα ετήσια προγράμματα εργασίας της δημιουργικής Ευρώπης για το 2023 και το 2024 συντάσσονται για την άμεση αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος και την υποστήριξη του ουκρανικού πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα. Για παράδειγμα, μια ειδική πρόσκληση 5 εκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη των εκτοπισμένων από την Ουκρανία και του Ουκρανικού Πολιτιστικού και Δημιουργικού Τομέα ξεκίνησε το 2022 με προθεσμία στα τέλη Νοεμβρίου του ίδιου έτους στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος εργασίας του 2023.
Εν κατακλείδι, παρά την καθυστερημένη υιοθέτηση της νομικής βάσης και του ετήσιου προγράμματος εργασίας για το 2021 και το 2022, όλες οι δράσεις υλοποιήθηκαν με επιτυχία και καλύφθηκαν οι καθυστερήσεις που συσσωρεύτηκαν στην αρχή της προγραμματικής περιόδου.
Αναλυτικά ο προϋπολογισμός της Δημιουργικής Ευρώπης για την περίοδο 2021-2027:
Ποιος μπορεί να υποβάλει αίτηση;
Αίτηση μπορούν να υποβάλουν όλοι οι καλλιτέχνες, δημιουργοί και επαγγελματίες του πολιτισμού, καθώς και οργανισμοί υποδοχής όπως ΜΚΟ, ιδρύματα, μουσεία κ.λπ., ιδιωτικοί ή δημόσιοι, από όλους τους τομείς εκτός από τον οπτικοακουστικό τομέα εφόσον πληρούν τις παρακάτω προϋποθέσεις:
- Οι υποψήφιοι για έργα πρέπει να είναι νόμιμα εγκατεστημένοι και επίσημα εγγεγραμμένοι σε χώρα που συμμετέχει στο Πρόγραμμα Δημιουργική Ευρώπη. Περισσότερες πληροφορίες για τις επιλέξιμες χώρες μπορείτε να βρείτε πατώντας ΕΔΩ:
- Τα φυσικά πρόσωπα δεν είναι επιλέξιμα, με εξαίρεση τους αυτοαπασχολούμενους
- Ο συντονιστικός οργανισμός πρέπει να έχει ιδρυθεί νόμιμα για τουλάχιστον δύο χρόνια κατά την ημερομηνία λήξης της προθεσμίας για την υποβολή των αιτήσεων
- Για έργα συνεργασίας, οι προτάσεις πρέπει να υποβάλλονται από κοινοπραξία με τουλάχιστον τρεις οργανισμούς από τρεις διαφορετικές επιλέξιμες χώρες (μικρής κλίμακας), πέντε οργανισμούς από πέντε διαφορετικές επιλέξιμες χώρες (μεσαίας κλίμακας), καθώς και δέκα οργανισμούς από δέκα διαφορετικές επιλέξιμες χώρες (μεγάλης κλίμακας)
Πώς υποβάλλεται η αίτηση;
Ο υποψήφιος πρέπει να έχει βρει έναν οργανισμό υποδοχής σε άλλη χώρα της Δημιουργικής Ευρώπης και να υποβάλει αίτηση με ένα έργο για διεθνή συνεργασία, προσανατολισμένη στην παραγωγή, την προσέγγιση νέου κοινού/αγοράς ή την επαγγελματική ανάπτυξη. Επίσης, ένας οργανισμός φιλοξενίας μπορεί να υποβάλει αίτηση για να φέρει μεμονωμένους καλλιτέχνες για παρόμοιους λόγους. Ο τελικός δικαιούχος είναι ο καλλιτέχνης ή ο επαγγελματίας του πολιτισμού.
