Αστέριος Πούφτης: “Θα συνεχίσω να υπηρετώ το βιολοντσέλο με ταπεινότητα και σεβασμό”
Είναι Κορυφαίος Β’ στα βιολοντσέλα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, αλλά και δραστήριος μουσικός σε πληθώρα μουσικών σχημάτων. Ο Αστέριος Πούφτης, είναι σολίστ στη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Μουσική – Ποίηση Ι, στις 10 Νοεμβρίου και ερμηνεύει το νέο έργο του αρχιμουσικού και συνθέτη Άλκη Μπαλτά, «Απώλεια» για βιολοντσέλο και ορχήστρα.
Λίγο πριν εμφανιστεί στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής, μιλά στο NEWS 24/7 για τη νέα σύνθεση που θα παρουσιάσει και αναλύει στιγμές από την προσωπική του διαδρομή.
Πρόκειται να ερμηνεύσετε σε α’ εκτέλεση το νέο έργο του Άλκη Μπαλτά, «Απώλεια» για σόλο βιολοντσέλο και ορχήστρα εγχόρδων. Πώς συνομιλεί το βιολοντσέλο με την ορχήστρα στη συγκεκριμένη σύνθεση;
«Το συγκεκριμένο έργο αποτυπώνει τη βαθιά θλίψη για την απώλεια του εξέχοντος συναδέλφου Ρένου Μπαλτά, αδελφού του συνθέτη. Αν εξαιρεθεί ένα μικρό απόσπασμα, το οποίο βρίσκεται στη μέση του κομματιού και κινείται σε γρήγορο και ταραγμένο ρυθμό, το υπόλοιπο πόνημα αποτελείται από ένα σύμπλεγμα μελωδιών που παραπέμπουν σε θρησκευτική κατάνυξη. Κατά συνέπεια, οι αργές και πλατιές φράσεις του βιολοντσέλου δεσπόζουν, κινούμενες παράλληλα με την υποβλητική ορχηστρική συνοδεία. Ο συνδυασμός αυτός οδηγεί τον ακροατή να παραστεί μάρτυρας σε ένα αφήγημα κατάνυξης και εσωστρέφειας.»
Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι επιρροές του έργου;
«Η “Απώλεια” γράφτηκε το 2022. Πρόκειται για ένα θρήνο, κατά τα πρότυπα παλαιών δασκάλων (π.χ. του J.S.Bach) Στο έργο υπάρχουν κρυμμένοι κάποιοι μουσικοί συμβολισμοί όπως πχ. η νότα ρε που κυριαρχεί στην αρχή και στο τέλος του έργου ως ένας μακρινός συμβολισμός στο όνομα “Ρένος”. Στο σολιστικό μέρος του τσέλου, συχνές είναι οι κρατημένες πλατιές νότες της ορχήστρας. Συχνή, επίσης, στο έργο και η συμβολική χρησιμοποίηση των παύσεων. Στη μέση περίπου της σύνθεσης παρεμβάλλεται ένα γρήγορο ταραγμένο τμήμα. Λίγο πριν το τέλος, το σόλο βιολοντσέλο σταματάει να παίζει και παραμένει σιωπηλό. Ακούγεται, τότε, από βιολοντσέλο της ορχήστρας το πολύ σύντομο θέμα από τον “θρήνο για την αποχώρηση του αγαπημένου αδελφού” από το έργο “Capriccio” του J.S. Bach και μετά η ορχήστρα συνεχίζει με έναν επίλογο σαν προσευχή.»
Πώς θα περιγράφατε το συνθετικό ιδίωμα του Άλκη Μπαλτά;
«Κατά τον συνθέτη, το ιδίωμα της γραφής είναι μια μίξη στοιχείων τονικών και στοιχείων διευρυμένης τονικότητας. Για μένα, η μουσική του αναδεικνύει στοιχεία κλασικής σύνθεσης, με επιρροές από J.S. Bach, D. Shostakovich, αναδύοντας, παράλληλα, μια αύρα ποιητικής διάστασης.»
Η σύνθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του τσελίστα Ρένου Μπαλτά, που υπήρξε για χρόνια Κορυφαίος Β’ στα βιολοντσέλα της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης. Εσείς είχατε την ευκαιρία να τον γνωρίσετε;
«Είχα την τιμή να τον γνωρίσω προσωπικά και μας δόθηκε η περιορισμένη δυνατότητα να ανταλλάξουμε απόψεις, κυρίως για την τεχνική του βιολοντσέλου. Ο Ρένος Μπαλτάς διέθετε μια ιδιαίτερη προσέγγιση στη χρήση του δοξαριού, καθώς τοποθετούσε το δεξί του χέρι, που χειριζόταν το δοξάρι, ψηλότερα από κάθε άλλο τσελίστα που έχω παρατηρήσει. Μου είχε δηλώσει πως η συγκεκριμένη κίνηση παρήγαγε έναν ιδιαίτερο ήχο, πιο λαμπερό και άμεσο, καθώς προσέφερε μεγαλύτερη ελευθερία, καθώς και την αίσθηση της “αναπνοής” στο ηχητικό αποτέλεσμα. Δύναμαι να τονίσω πως ενστερνίζομαι τη συγκεκριμένη άποψη, αν και σε μικρότερο βαθμό.»
Σας ευαισθητοποιεί περισσότερο το γεγονός ότι ο Ρένος Μπαλτάς υπήρξε ομόλογός σας;
Σε μια συμφωνική ορχήστρα, ιδιαίτερα στις ομάδες των εγχόρδων, ο ρόλος του Κορυφαίου Β’ είναι κομβικός, καθώς καλείται να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του Κορυφαίου Α’ και των υπολοίπων συναδέλφων μουσικών,
Είμαι βέβαιος πως ο εκλιπών διέθετε επίγνωση του ρόλου του στην ορχήστρα και εκτελούσε το καθήκον του με ευσυνειδησία. Οπότε, αδιαμφισβήτητα, υπάρχει ένα αίσθημα αλληλεγγύης.»
Πώς αποτυπώνεται μουσικά ο τίτλος «Απώλεια»;
«Στο πλαίσιο του αργού ρυθμού που κυριαρχεί στο έργο, παράλληλα με την αφηγηματική πορεία του βιολοντσέλου, η ενορχήστρωση αποτυπώνει τη θλίψη, με τις έντονες αρμονίες, καθώς και με τις ξαφνικές εναλλαγές δυναμικής. Όσον αφορά το οπτικό της ερμηνείας, ο ερμηνευτής καλείται να αποδώσει την απώλεια προσεγγίζοντας, σε κάποιο βαθμό, και την τέχνη της ηθοποιίας. Τα υπόλοιπα, στη σκηνή…»
Πραγματοποιήσατε την τριτοβάθμια εκπαίδευσή σας στο Λονδίνο. Πώς ήταν η μετάβαση από τα ελληνικά στα αγγλικά δεδομένα;
«Η μετάβασή μου από το Σύγχρονο Ωδείο Θεσσαλονίκης στο Guildhall School of Music and Drama, υπήρξε μια μεγάλη πρόκληση, καθώς όφειλα να προσαρμοστώ σε πολύ διαφορετικά δεδομένα. Το πλήθος εξαίρετων μουσικών από όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, οι υψηλότατες απαιτήσεις, παράλληλα με τα υψηλά οικονομικά μεγέθη, υπήρξαν μια τεράστια πρόκληση, που όφειλα να υπερκεράσω. Παρόλα αυτά, τα έξι χρόνια σπουδών μου στο Ηνωμένο Βασίλειο καθόρισαν τη μετέπειτα εξέλιξή μου, καθώς μου προσέφεραν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα οργάνωσης και βελτίωσης της μελέτης μου, καθώς και τη δυνατότητα να συμπράξω με πολλούς συναδέλφους από διαφορετικές κουλτούρες. Παράλληλα, η ενασχόλησή μου με την ελληνική μουσική, ως μέλος ρεμπέτικης κομπανίας, με βοήθησε να διατηρήσω ζωντανή την επαφή μου με την πατρίδα.»
Υπήρξε κάποιος καθηγητής ο οποίος να σας επηρέασε ιδιαίτερα, με το παράδειγμα – ίσως – και με μία συμβουλή του;
«Για να αποδώσω τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, ο πρώτος μου δάσκαλος Russi Dragnev μού προσέφερε την έμπνευση για να ακολουθήσω τον δρόμο της μουσικής. Ο Stefan Popov μού δίδαξε να πιστεύω στον εαυτό μου, όταν όλοι σε αμφισβητούν. Ο Oleg Kogan με βοήθησε να βελτιώσω τον ήχο μου, οριοθετώντας ως απαραίτητο συστατικό στοιχείο εξέλιξης την ενέργεια στην ερμηνεία.»
Ποια είναι η συμβουλή που δίνετε εσείς στους μαθητές σας;
«Πέρα από την καθημερινή ενασχόληση με το βιολοντσέλο, να έχουν πλατιά ενδιαφέροντα και να αντλούν έμπνευση από όλα τα είδη της μουσικής.»
Πώς αντιμετωπίζετε αυτούς που αγαπούν το βιολοντσέλο αλλά δεν έχουν ταλέντο;
«Με σκληρή δουλειά, υπομονή και θέληση για εξέλιξη. Εστιάζω στα προσόντα τους και προσπαθώ για τα εξελίξω.»
Εκτός από Κορυφαίος Β’ στα βιολοντσέλα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, πραγματοποιείτε συχνά και συναυλίες μουσικής δωματίου με εξέχοντες συναδέλφους σας. Έχετε αγαπημένους συνδυασμούς οργάνων; Προτίμηση σε συνθέτες;
«Είχα την χαρά και την τιμή να συνεργαστώ με εξέχοντες συναδέλφους. Υπήρξα μέλος του φημισμένου τρίο “Opus Ι“, το οποίο ανέπτυξε έντονη καλλιτεχνική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, με τον βιολονίστα και μαέστρο Δημήτρη Σέμση και τον πιανίστα Γιάννη Τσανακαλιώτη.
Σήμερα, συνεργάζομαι με την πιανίστα Θάλεια Αθανίτη στο “Duo Piacere“, με τον κιθαριστή Νίκο Μπαλογιάννη στο “Duo is Orchestra”, με τους βιολονίστες Γ. Μάνδυλα, Β. Σούκα και τον βιολίστα Α. Τρανό στο κουαρτέτο εγχόρδων «ΑΕΝΑΟΝ» και με ένα πλήθος εκλεκτών μουσικών στους “Athens Classical Players”.
Παρότι αισθάνομαι αρκετά πλήρης, θα αγκάλιαζα ξανά με χαρά το ρεπερτόριο του τρίο με πιάνο, με σαφή προτίμηση στους Ρώσους συνθέτες (Arensky, Shostakovich, Prokofiev, Tchaikovsky). Όσον αφορά στη συμμετοχή μου στον εναλλακτικό ροκ συγκρότημα “Sasha Gapeau“, θα χρειαστούμε μια ξεχωριστή συνέντευξη!»
Ποιος συνθέτης πιστεύετε σας ανέδειξε τον σολιστικό ρόλο του τσέλου;
«O J.S. Bach, o Antonio Vivaldi, o J. Haydn, o Robert Schumann και , εν μέρει, ο Johannes Brahms, είναι μερικοί από τους σημαντικούς συνθέτες που αντιλήφθηκαν τις σολιστικές δυνατότητες του βιολοντσέλου. Κυρίως , όμως, το κοντσέρτο του Dvorak αποτελεί το έργο-σταθμό, που τοποθετεί εμφατικά το βιολοντσέλο στο χάρτη των σολιστικών οργάνων.
Στον 20ό αιώνα, η παρουσία του βιολοντσελίστα Mstislav Rostropovich και η επιμονή του να δημιουργήσει καινούργιο ρεπερτόριο, μας χάρισε 263 νέα έργα, με κορυφαίες συνεισφορές από τον D. Shostakovich, τον Sergei Prokofiev και τον B. Britten.»
Ποιες είναι οι πιο συγκινητικές στιγμές που έχετε ζήσει ως μέλος της Ορχήστρας;
«O πιανίστας Nikolay Petroff στο 1ο κοντσέρτο του F. Liszt, o βιολονίστας Vadim Repin στο κοντσέρτο του Beethoven, ο βιολονίστας Gideon Kremer στο 2ο κοντσέρτο του Shostakovich, η πιανίστα Elisabeth Leonskaja στο 2ο κοντσέρτο του J. Brahms και η 1η συμφωνία του ίδιου συνθέτη υπό τη διεύθυνση του Λεωνίδα Καβάκου, είναι μερικές από τις μοναδικές στιγμές στην πορεία μου στην ορχήστρα.»
Ως καθηγητής, ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να ακολουθήσουν επαγγελματικά τον δρόμο της μουσικής;
«Στον χώρο της μουσικής απαιτούνται συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία οδηγούν στην επιτυχία. Το ταλέντο, η θέληση για σκληρή δουλειά και εξέλιξη, καθώς και η καλλιέργεια των επαγγελματικών σχέσεων αποτελούν την τριλογία των προαπαιτούμενων. Προσπαθώ να τους ενθαρρύνω να αναδείξουν το ταλέντο τους και παράλληλα να διορθώνουν τις ατέλειές τους. Όσοι μαθητές μου λάβουν τη σημαντική απόφαση της επαγγελματικής ενασχόλησής τους με τη μουσική, τους νουθετώ, πλέον, ως συνάδελφος.»
Τι ήταν αυτό που σας έκανε να διαλέξετε το βιολοντσέλο;
«Όταν παρουσιάστηκα στο Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης, το 1988, συναντήθηκα με τον ιδρυτή και Καλλιτεχνικό διευθυντή του ιδρύματος, αρχιμουσικό Κάρολο Τρικολίδη, ο οποίος υπήρξε μία εξέχουσα μουσική προσωπικότητα για την Ελλάδα, αλλά κυρίως για την πόλη. Ως μαέστρος, ήταν αποφασισμένος να διοχετεύσει το μαθητικό δυναμικό του ωδείου προς όλα τα όργανα της συμφωνικής ορχήστρας. Μόλις με αντίκρισε, δήλωσε πως θα ξεκινούσα βιολοντσέλο, ίσως και λόγω σωματοδομής! Ομολογώ πως η αγάπη και η αποδοχή μεταξύ εμού και του οργάνου καθυστέρησε κάποιο διάστημα, αλλά η πολυετής συνύπαρξή μας με οδήγησε σε μονοπάτια ανεξερεύνητα, περιπετειώδη, που σε αντίθετη περίπτωση δεν θα είχα ανακαλύψει. Θα είμαι πάντα ευγνώμων στο βιολοντσέλο για όλα όσα μου χάρισε και θα συνεχίσω να το υπηρετώ με ταπεινότητα και σεβασμό.»
