Την μειωμένη ζήτηση για στεγαστικά δάνεια, η οποία επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο από την επιθετική πολιτική αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ, αναδεικνύει η Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Τράπεζα της Ελλάδας. Παράλληλα η ΤτΕ επισημαίνει ότι η μεγαλύτερη αύξηση επιτοκίων σημειώθηκε μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια.
Αναλυτικότερα τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας δείχνουν ότι ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των νοικοκυριών από τα εγχώρια Νομισματικά και Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα (ΝΧΙ) παρέμεινε αρνητικός τόσο το 2022 όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 (Σεπτέμβριος 2023: -2,3%).
Αναλυτικότερα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των στεγαστικών δανείων παρέμεινε αρνητικός (Σεπτέμβριος 2023: -3,7%), ενώ από το Μάρτιο του 2022 ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής για τα καταναλωτικά δάνεια έγινε θετικός (Σεπτέμβριος 2023: 2,6%).
Παράλληλα η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά από τα εγχώρια ΝΧΙ ως ποσοστό του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματός τους ανήλθε σε 27% το Μάρτιο του 2023, από 28,1% το Δεκέμβριο του 2022.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων, για τα στεγαστικά δάνεια αναφέρθηκε παροδική αύξηση της ζήτησης το β΄ τρίμηνο 2023 και μείωση της ζήτησης το γ΄ τρίμηνο του 2023. Παράλληλα, τα πιστωτικά ιδρύματα ανέφεραν ότι η ζήτηση καταναλωτικών και λοιπών δανείων έμεινε σχεδόν αμετάβλητη κατά τη διάρκεια του 2023.
Από την πλευρά της προσφοράς δανείων, παρατηρείται ότι οι συνολικοί όροι και προϋποθέσεις χορήγησης νέων δανείων παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητοι εντός του 2023. Επίσης, το ποσοστό απόρριψης καταναλωτικών και λοιπών δανείων παρουσίασε μικρή μείωση το α΄ τρίμηνο με σταθεροποίηση το β΄ και γ΄ τρίμηνο του 2023, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα στεγαστικά δάνεια συνολικά δεν παρουσίασε αξιοσημείωτη μεταβολή.
Έκρηξη 2,2% στα επιτόκια στεγαστικών άνω των πέντε ετών
Η αύξηση των βασικών επιτοκίων της ΕΚΤ από τον Ιούλιο του 2022 και μετά, επηρέασε σταδιακά τα εγχώρια τραπεζικά επιτόκια. Το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε κατά 207 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 6,1%, Ιούλιος 2022: 4,0%), αντανακλώντας τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.
Η αύξηση αυτή ήταν πιο αισθητή στα μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια. Ειδικότερα, το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 226 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 4,4%, Ιούλιος 2022: 2,2%), ενώ στα στεγαστικά δάνεια με διάρκεια από ένα έως πέντε έτη αυξήθηκε μόνο κατά 127 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 5,2%, Ιούλιος 2022: 3,9%).
Κατ’ αντιστοιχία, η αύξηση στο μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των καταναλωτικών και λοιπών δανείων προς τα νοικοκυριά διαμορφώθηκε ανάλογα με τη διάρκεια του δανείου (69 μονάδες βάσης για δάνεια με διάρκεια έως ένα έτος, 118 μονάδες βάσης για τα δάνεια με διάρκεια άνω του ενός έτους και έως πέντε έτη, και 170 μονάδες βάσης για τα δάνεια με διάρκεια άνω των πέντε ετών).
Οι δαπάνες για τόκους ως ποσοστό του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών παρουσίασαν για τα στεγαστικά δάνεια σημαντική αύξηση το 2023 εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων των υφιστάμενων δανείων, ενώ έμειναν σχεδόν αμετάβλητες για τα καταναλωτικά και λοιπά δάνεια. Ωστόσο, το μέσο ετήσιο υπόλοιπο των δανείων προς τα νοικοκυριά ως ποσοστό του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματός τους μειώθηκε περαιτέρω χάρη στη μείωση του μέσου υπολοίπου των δανείων προς τα νοικοκυριά και στην αύξηση του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.
Μείωση των κόκκινων δανείων
Ωστόσο, η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλό ακόμη επίπεδο, σε συνδυασμό με τα αυξημένα βασικά επιτόκια και την επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, δοκιμάζει την ανθεκτικότητα των νοικοκυριών και επιχειρήσεων και ενδέχεται να συμβάλει στη δημιουργία νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ).
Το ποσοστό ΜΕΔ των τραπεζών στο σύνολο των δανείων μειώθηκε οριακά (Ιούνιος 2023: 8,6%, Δεκέμβριος 2022: 8,7%). Επισημαίνεται ότι και οι τέσσερις σημαντικές τράπεζες έχουν πλέον πετύχει τον επιχειρησιακό στόχο τους για μονοψήφιο ποσοστό ΜΕΔ, με μία εξ αυτών να είναι κάτω από το 5%. Ωστόσο, θα πρέπει να συνεχιστούν οι ενέργειες που στοχεύουν στην εξυγίανση του εναπομείναντος αποθέματος ΜΕΔ και στην επίτευξη σύγκλισης με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (Ιούνιος 2023: 1,8%).
Αύξηση εισοδήματος
Η εξέλιξη του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών αποτελεί βασικό προσδιοριστικό παράγοντα για την ευχέρεια εξυπηρέτησης των δανειακών τους υποχρεώσεων. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία των τριμηνιαίων μη χρηματοοικονομικών λογαριασμών των θεσμικών τομέων που καταρτίζει η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), το ονομαστικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 11,3% το α΄ τρίμηνο του 2023 σε ετήσια βάση, ενώ το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε κατά 5,8% ως συνέπεια του πληθωρισμού. Η αύξηση του ονομαστικού διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών την εν λόγω περίοδο αποδίδεται κυρίως στη θετική συμβολή του εισοδήματος των αυτοαπασχολούμενων, η σημαντική άνοδος του οποίου μπορεί να αποδοθεί στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και ενδεχομένως στη μετακύλιση του υψηλού πληθωρισμού στις τιμές των υπηρεσιών των ελεύθερων επαγγελματιών. Θετική ήταν επίσης η συμβολή του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας, η άνοδος του οποίου αποδίδεται πρωτίστως στην αύξηση της απασχόλησης και δευτερευόντως στην άνοδο των αμοιβών εξαρτημένης εργασίας ανά απασχολούμενο.
Παράλληλα, η αγορά εργασίας εξακολούθησε να παρουσιάζει βελτίωση με το ποσοστό ανεργίας να υποχωρεί στο 10,0% το Σεπτέμβριο του 2023. Επίσης, θετική εξέλιξη αποτελεί η μείωση του ποσοστού ανεργίας των νέων ηλικίας έως 24 ετών σε 19,4%
