Την ώρα που η γυναικοκτονία έξω από το Α.Τ. Αγ. Αναργύρων παραμένει στην κορυφή της ατζέντας της επικαιρότητας μέσα από τις αλυσιδωτές συστημικές παθογένειες που συνοδεύουν τη δολοφονία, στη χώρα μας δεν υπάρχει επίσημο αρχείο καταγραφής εγκλημάτων που εδράζουν στην έμφυλη βία.

Το δίκτυο European Data Journalism Network (EDJNet) παρατηρεί πως στην Ελλάδα όχι μόνο δεν υπάρχει ανάλογο αρχείο γυναικοκτονιών, αλλά και η κυβέρνηση του τόπου “επιλέγει να αναφέρει πως δεν υπάρχει λόγος ο συγκεκριμένος όρος να ενσωματωθεί στο νομικό πλαίσιο”, με την ΝΔ να σημειώνει πως ο ισχύον ποινικός κώδικας καλύπτει πλήρως τα έμφυλα εγκλήματα με τις δέουσες ποινές.

Ταυτόχρονα, το δίκτυο σημειώνει πως δεν υπάρχει και βάση συγκρίσιμων δεδομένων για τις γυναικοκτονίες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να ασκηθεί και η ανάλογη πίεση προς τις αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών για να πράξουν περισσότερα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έλαβε το EDJNet από την ΕΛΑΣ, στην Ελλάδα σημειώνονται δύο γυναικοκτονίες το μήνα, ενώ στη χώρα καταγράφεται αύξηση των γυναικοκτονιών για το 2022 της τάξης του 4,3% σε σύγκριση με το 2021. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΛΑΣ μόλις το 2020 προχώρησε σε τροποποίηση του συστήματος καταγραφής των αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας, περιλαμβάνοντας πλέον στα στοιχεία της και πληροφορίες για τη σχέση θύματος-δράστη και το είδος της βίας.

Από τη δική της μεριά η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), ως ο Εθνικός Θεσμός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Ελλάδα και με αφορμή την 5η στη σειρά γυναικοκτονία για το έτος 2024, η οποία τελέστηκε έξω από Αστυνομικό Τμήμα, “καλεί τις αρμόδιες αρχές της Πολιτείας να λάβουν αποτελεσματικά και άμεσα μέτρα προστασίας από κάθε μορφή έμφυλης βίας και να διασφαλίσουν την πλήρη απόλαυση του δικαιώματος στη ζωή όσων βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια”.

Η ΕΕΔΑ εκφράζει τη λύπη και την αγανάκτησή της, διότι όπως αναφέρει, “παρά την τυπική συμμόρφωση της Ελλάδας με το διεθνές και Ενωσιακό κανονιστικό πλαίσιο, τη λήψη και εφαρμογή στρατηγικών και δράσεων και τη λειτουργία υπηρεσιών και δομών με στόχο την πρόληψη και καταστολή του φαινομένου της έμφυλης βίας, συμπεριλαμβανομένης της παρενοχλητικής παρακολούθησης και καταδίωξης (stalking), διαπιστώνει σοβαρή ανεπάρκεια της προστασίας στην πράξη”.

Η ατολμία της ελληνικής πλευράς

Απέναντι στις αιτιάσεις της κυβέρνησης, τα κόμματα που εντάσσονται στο “προοδευτικό τόξο” της αντιπολίτευσης αναφέρουν πως η σκοπιμότητα της ποινικοποίησης της γυναικοκτονίας δεν έγκειται στο να θέσει τη ζωή μιας γυναίκας ως υπέρτερη έναντι μιας άλλης ανθρώπινης ζωής, αλλά να απαντήσει αποτελεσματικά στις δολοφονίες θυμάτων που χάνουν τις ζωές τους λόγω του φύλου τους από κάποιον θύτη που αισθάνεται πως έχει εξουσία πάνω τους. Τα ειδικά μέτρα τα οποία είναι αναγκαία για την πρόληψη και προστασία των γυναικών από την έμφυλη βία δεν θεωρούνται άλλωστε διακριτική μεταχείριση σύμφωνα τόσο με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (άρθρο 4 παρ. 4) όσο και με το Σύνταγμα – σύμφωνα με το άρθρο 116 παρ. 2 του Συντάγματος, “δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου η λήψη θετικών μέτρων για την προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το Κράτος μεριμνά για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών”.

Σε κάθε περίπτωση η θεσμοθέτηση του όρου “γυναικοκτονία” θα δώσει τέλος σε όρους όπως “έγκλημα πάθους”, “έγκλημα τιμής”, “οικογενειακή τραγωδία” κάνοντας σαφές πως το εν λόγω έγκλημα στοχεύει το γυναικείο φύλο βάσει επιλογής και είναι το αποκορύφωμα μιας έμφυλης βίας μέσα από τις σχέσεις που διέπονται από τους όρους της πατριαρχίας (άρα και της διαιώνισης των διακρίσεων). Χώρες όπως η Γαλλία και το Βέλγιο έχουν θεσπίσει επιβαρυντική περίπτωση τιμωρώντας αυστηρότερα περιπτώσεις γυναικοκτονιών, ώστε να περιορίσουν τα συγκεκριμένα εγκλήματα και να διασφαλίσουν την αρχή της ισότητας στην πράξη.

Οι κινήσεις της Ευρώπης

Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές έχουν ψηφίσει οδηγία για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων στο δίκαιο της ΕΕ για την ποινικοποίηση ορισμένων μορφών βίας λόγω φύλου σε όλες τις χώρες της ΕΕ και την εξασφάλιση της προστασίας και της πρόσβασης των θυμάτων στη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τις στατιστικές της ΕΕ, μία στις τρεις γυναίκες ηλικίας 15 ετών και άνω έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία, ωστόσο όπως είπαμε, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία προς σύγκριση.

Ακόμη, στο ψήφισμα ευρωκαταδίκης του Φεβρουαρίου για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, υπάρχει η εξής διατύπωση:

“Το ΕΚ αναγνωρίζει την ύπαρξη τηλεφωνικών γραμμών βοήθειας και εξειδικευμένων αστυνομικών υπηρεσιών αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά παροτρύνει επίσης την κυβέρνηση να δημιουργήσει ολοκληρωμένα κέντρα υποστήριξης θυμάτων βιασμού και να διασφαλίσει ότι τα θύματα σεξουαλικής βίας μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, μετατραυματική υποστήριξη, ιατροδικαστικές εξετάσεις και ψυχολογική υποστήριξη· καλεί την κυβέρνηση να καταστήσει τη γυναικοκτονία αυτοτελές έγκλημα”.

Επίσης, στις αρχές Φεβρουαρίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρώπης κατέληξαν σε συμφωνία για τη θέσπιση κοινών κανόνων. Η άτυπη συμφωνία περιλαμβάνει μέτρα για την πρόληψη του βιασμού, αυστηρότερους κανόνες για τη βία στο διαδίκτυο και καλύτερη υποστήριξη στα θύματα. Σύμφωνα με τα όσα ορίζει, για πρώτη φορά θα υπάρξουν κανόνες, οι οποίοι ορίζουν ποινικοποίηση ορισμένων μορφών έμφυλης βίας, καλύτερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, προστασία και πρόληψη σε επίπεδο ΕΕ.

Στην παραπάνω συμφωνία ωστόσο, δεν βρίσκεται πουθενά η λέξη “βιασμός” καθώς μετά από πιέσεις συντηρητικών, το Συμβούλιο αφαίρεσε εντελώς το άρθρο 5, το οποίο ανέφερε ότι μια σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση αποτελεί ποινικό αδίκημα. Πέραν των παραπάνω – και αναφορικά με την Ελλάδα – στην τελευταία έκθεση αξιολόγησης, τον περασμένο Νοέμβριο, από την ομάδα εμπειρογνωμόνων (GREVIO) -που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης – γίνεται λόγος για κάποια θετικά βήματα από τότε που η Ελλάδα έγινε συμβαλλόμενο μέρος στη συνθήκη, ωστόσο υπάρχουν κενά. Ένα από αυτά είναι τα ελάχιστα καταφύγια για γυναίκες-θύματα βίας, αλλά και η μη εξειδίκευση των αρχών σε θέματα έμφυλης βίας, ζητήματα που παρατηρούνται και σε άλλα κράτη-μέλη.

Όλα αυτά – σε συνδυασμό με το γεγονός πως δεν υπάρχουν επίσημα data καταγραφής των έμφυλων εγκλημάτων προς περαιτέρω πίεση για θεσμοθέτηση με στόχο τον περιορισμό τους – δημιουργούν ένα σαθρό πεδίο, με τις γυναίκες να συνεχίζουν να απειλούνται καθημερινά λόγω του ότι πολύ απλά είναι γυναίκες, με την Ευρώπη να καλείται να γίνει ακόμη πιο αποφασιστική.

Βάσει των παραπάνω, πιστεύετε πως η Ευρώπη πρέπει να ασκήσει περισσότερη πίεση προς τα κράτη-μέλη της για τη θεσμοθέτηση του όρου της “γυναικοκτονίας” και την ένταξή του στο εκάστοτε νομικό πλαίσιο;

Απαντήστε παρακάτω: