Ο κόσμος είναι καλυμμένος από ένα κύμα μικροσκοπικών παθογόνων μικροοργανισμών.
Κάθε χρόνο, ενώ εμείς στο βόρειο ημισφαίριο απολαμβάνουμε το καλοκαίρι, οι ειδικοί σε θέματα υγείας αναζητούν στον χειμερινό νότο του πλανήτη πρότυπα μέσα σε μία ομίχλη των ιών.
Αναλύοντας αυτά τα δεδομένα, οι ειδικοί μπορούν να εντοπίσουν ποια μικρόβια κατευθύνονται προς το μέρος μας για την εποχή του κρυολογήματος και της γρίπης και να προσαρμόσουν ανάλογα το εμβόλιο κατά της γρίπης.
«Η πρώτη γεύση για τους ιούς που θα κυκλοφορήσουν τον χειμώνα μας έρχεται από την Αυστραλία όπου ο χειμώνας τους συμπίπτει με το δικό μας καλοκαίρι», αναφέρει ο Γκίκας Μαγιορκίνης, καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας.
Παρά το έργο τη μελέτη των ιών από τους ειδικούς, οι περισσότεροι από εμάς δεν θα αποφύγουμε το κοινό κρυολόγημα, καθώς, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Βρετανίας, ο μέσος ενήλικας παθαίνει δύο έως τρία κρυολογήματα ετησίως, ενώ τα παιδιά πέντε έως οκτώ. Η γρίπη μεταδίδεται αρκετά πιο δύσκολα.
Η συχνότητα αυτών των λοιμώξεων είναι πολύ πιο διαδεδομένη τους χειμερινούς μήνες.
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για το κοινό κρυολόγημα, υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να μειώσετε τις πιθανότητες να κολλήσετε και να επιταχύνετε την ανάρρωση όταν υποκύψετε.
Τι είναι το κοινό κρυολόγημα
Ο όρος κοινό κρυολόγημα χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες για να περιγράψει μια σειρά συμπτωμάτων που κάποτε θεωρούνταν συνήθως ότι προκαλούνται από το κρύο.
Σε αυτά περιλαμβάνονται η βουλωμένη και καταρροή μύτη, το φτέρνισμα, ο πονόλαιμος και ο βήχας.
Καθώς η επιστήμη έχει εξελιχθεί, έχει εξελιχθεί και η κατανόησή μας, και είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι δεν υπάρχει μία μόνο ασθένεια που να προκαλεί αυτό το ετήσιο φαινόμενο.
Ο Adrian Martineau, καθηγητής Αναπνευστικών Λοιμώξεων και Ανοσίας στο Ινστιτούτο Επιστημών Υγείας του Πληθυσμού της Ιατρικής και Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου, λέει ότι «το κοινό κρυολόγημα είναι ένας αστερισμός συμπτωμάτων που προκαλούνται από πολλούς ιούς και περιστασιακά βακτήρια. Είναι δύσκολο να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί επειδή προκαλείται από μια τέτοια ποικιλία παθογόνων μικροοργανισμών».
Ευτυχώς όμως τα συμπτώματά του παραμένουν ήπια στις περισσότερες περιπτώσεις.
Το πιο κοινό από αυτά τα παθογόνα είναι ο ανθρώπινος ρινοϊός, ο οποίος κορυφώνεται στα τέλη του φθινοπώρου και στις αρχές της άνοιξης.
Άλλοι ιοί που προκαλούν κοινό κρυολόγημα περιλαμβάνουν τους εποχικούς κορονοϊούς, τον μεταπνευμονοϊό, τον βοκαϊό και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό ή RSV.
Ο ιός της γρίπης προκαλεί επίσης συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά του κρυολογήματος, αλλά συνήθως πιο έντονα.
Πώς μεταδίδεται το κοινό κρυολόγημα και γρίπη
Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους μεταδίδονται οι ιοί του κρυολογήματος και της γρίπης.
Ο πρώτος είναι με την εισπνοή αερομεταφερόμενων σταγονιδίων που περιέχουν ιούς και τα οποία προέκυψα από βήχα ή φτέρνισμα από ένα μολυσμένο άτομο.
Ο δεύτερο είναι με το άγγιγμα μολυσματικών σωματιδίων από επιφάνειες (π.χ. χερούλια) και τη μεταφορά τους στο στόμα, τη μύτη ή τα μάτια με το άγγιγμα του προσώπου.
Ποιος κινδυνεύει περισσότερο να κολλήσει κρυολόγημα
Η έκθεση σε άτομα που είναι μολυσμένα, είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για να κολλήσει κάποιος κρυολόγημα.
Οποιοσδήποτε βρίσκεται σε περιβάλλον όπου υπάρχει μεγάλη μετάδοση, ιδίως σε νοικοκυριά με παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, διατρέχει κίνδυνο.
Εάν έχετε αναρρώσει πρόσφατα από ένα κρυολόγημα, βέβαια, αποκτάτε έναν βαθμό ανοσίας, αλλά μόνο έναντι του ιού που είχατε, οπότε είναι δυνατόν να αναρρώσετε από έναν ιό κρυολογήματος και να κολλήσετε έναν άλλο λίγες εβδομάδες αργότερα.
Όπως εξηγεί ο Martineau «ο ιός του κοινού κρυολογήματος μπορεί να προκαλέσει μια νέα λοίμωξη καθώς δεν υπάρχει διασταυρούμενη προστασία. Η ανοσία σε έναν ιό δεν παρέχει ανοσία σε οποιονδήποτε άλλο αυτής της οικογένειας».
Γενικά, τα περισσότερα συμπτώματα του κρυολογήματος είναι ήπια, αλλά ορισμένοι άνθρωποι κινδυνεύουν να αναπτύξουν πιο σοβαρά συμπτώματα.
«Σε γενικές γραμμές υπάρχουν κίνδυνοι που σχετίζονται με τις μεγάλες ηλικίες. Το κάπνισμα είναι επίσης ένας σοβαρός παράγοντας κινδύνου και υπάρχουν αναδυόμενες ενδείξεις ότι και το άτμισμα μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου».
Ο κίνδυνος μόλυνσης είναι υψηλότερος με τους ιούς όπου οι ασυμπτωματικοί φορείς είναι μολυσματικοί επειδή οι άνθρωποι γενικά δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί όταν δεν έχουν συμπτώματα και έτσι συνεχίζουν να συναναστρέφονται με άλλους, μεταδίδοντας έτσι τον ιό.
Γιατί μερικά κρυολογήματα είναι χειρότερα από άλλα
Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σε μία ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού.
Σε αυτούς περιλαμβάνονται η ισχύς της ανοσολογικής αντίδρασης του κάθε ατόμου και ο τύπος του παθογόνου παράγοντα με τον οποίο έχετε μολυνθεί.
Η γρίπη, για παράδειγμα, προκαλεί δυνητικά σοβαρότερα συμπτώματα από τον ρινοϊό.
Η ποσότητα του ιού στην οποία εκτίθεστε αρχικά (το ιικό φορτίο) μπορεί επίσης να καθορίσει τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.
Εάν, για παράδειγμα, έρχεστε σε στενή επαφή με ένα μολυσμένο άτομο για μεγάλο χρονικό διάστημα (στο ίδιο σπίτι, εργασία κ.λπ.), μπορεί να προσλάβετε μεγαλύτερη ποσότητα του ιού, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει πιο σοβαρή ασθένεια.
Αντίθετα, η σύντομη επαφή σε ένα βαγόνι τρένου με κάποιον που είναι μολυσματικός μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο ήπια περίπτωση της ασθένειας.
Τα κρυολογήματα μπορεί να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για όσους πάσχουν από άσθμα ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καθώς μπορεί να προκαλέσουν κρίσεις και να είναι αρκετά εξουθενωτικές.
Οι ιοί εξελίσσονται συνεχώς και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων που προκαλούν αλλάζει επίσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα κρυολογήματος είναι η βουλωμένη μύτη ή η καταρροή, ο πονόλαιμος, οι πονοκέφαλοι, οι μυϊκοί πόνοι, ο βήχας, το φτέρνισμα, η αυξημένη θερμοκρασία, η πίεση στα αυτιά και στο πρόσωπο και η απώλεια γεύσης ή όσφρησης.
Γενικά, όλα τα παθογόνα που προκαλούν κρυολόγημα παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα, αλλά περιστασιακά τα παθογόνα μπορεί να προκαλούν πιο συγκεκριμένα συμπτώματα.
Τι είναι η γρίπη και τι την προκαλεί
Η γρίπη, ή εποχική γρίπη, είναι μια ασθένεια που μοιάζει με κρυολόγημα και προκαλείται από την οικογένεια των ιών της γρίπης.
Υπάρχουν τέσσερις τύποι ιών γρίπης: Η γρίπη Α και η γρίπη Β είναι τα στελέχη που προκαλούν εποχικές επιδημίες.
Ο ιός C ανιχνεύεται λιγότερο συχνά και συνήθως προκαλεί ήπιες λοιμώξεις, ενώ οι ιοί D προσβάλλουν κυρίως τα βοοειδή και δεν είναι γνωστό ότι μολύνουν ή προκαλούν ασθένειες σε ανθρώπους.
Υπάρχουν περίπου ένα δισεκατομμύριο κρούσματα εποχικής γρίπης ετησίως, συμπεριλαμβανομένων τριών έως πέντε εκατομμυρίων περιπτώσεων σοβαρής ασθένειας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της γρίπης
Τα συμπτώματα της γρίπης εμφανίζονται γρήγορα και μπορεί να περιλαμβάνουν ξαφνική αύξηση της θερμοκρασίας (πυρετό), πόνους, εξάντληση, ξηρό βήχα, πονόλαιμο, πονοκέφαλο, δυσκολία στον ύπνο, απώλεια όρεξης, διάρροια ή πόνο στο στομάχι, ναυτία και εμετό.
Τα συμπτώματα είναι παρόμοια για τα παιδιά, αλλά μπορεί επίσης να έχουν πόνο στα αυτιά τους και να φαίνονται λιγότερο δραστήρια.
Ο βήχας της γρίπης μπορεί να είναι σοβαρός και να διαρκέσει έως και δύο εβδομάδες.
Ποιος κινδυνεύει περισσότερο να εκδηλώσει βαριά γρίπη
Ο καθένας μπορεί να κολλήσει γρίπη και ενώ μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυσάρεστη, οι περισσότεροι ενήλικες θα αναρρώσουν σε περίπου μία εβδομάδα.
Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι κινδυνεύουν περισσότερο από σοβαρά συμπτώματα.
Αυτοί που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο είναι συνήθως 65 ετών και άνω ή έχουν κάποια χρόνια πάθηση, όπως άσθμα, διαβήτη ή καρδιοπάθεια.
Οι έγκυες και τα παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών, ιδίως τα παιδιά κάτω των δύο ετών, θεωρούνται επίσης ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών.
Η γρίπη μπορεί επίσης να προκαλέσει μια σοβαρή φλεγμονώδη αντίδραση, γνωστή ως καταιγίδα κυτοκινών.
Αυτό συνέβη σε πολλές από τις σοβαρές περιπτώσεις της λοίμωξης Covid-19 και ήταν ο λόγος για τον οποίο μία από τις θεραπείες που είχαν σημαντικά αποτελέσματα ήταν τα στεροειδή που μειώνουν τη φλεγμονή.
Τι μας κάνει πιο επιρρεπείς στο κρυολόγημα και τη γρίπη
Ο δρ Gary McLean, ομότιμος καθηγητής βιοεπιστημών στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου, εξηγεί ότι οτιδήποτε μειώνει την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού σας συστήματος μπορεί να σας κάνει πιο επιρρεπείς στο κρυολόγημα και τη γρίπη.
«Το άγχος, η κούραση, η κακή διατροφή και η έλλειψη ύπνου είναι μερικοί συνηθισμένοι παράγοντες που μπορούν να καταστείλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να περιορίσουν την ικανότητά σας να καταπολεμήσετε τις λοιμώξεις, ιδίως στα αρχικά στάδια», εξηγεί.
Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε το κρυολόγημα και τη γρίπη στο σπίτι
Η γενική συμβουλή τόσο για το κρυολόγημα όσο και για τη γρίπη είναι να ξεκουράζεστε, να κοιμάστε αρκετά, να έχετε ζεστό περιβάλλον, να παίρνετε παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη για να μειώσετε τον πυρετό όταν επιμένει και να πίνετε πολλά υγρά για να αποφύγετε την αφυδάτωση.
Πότε πρέπει να πάω στο γιατρό
Σε γενικές γραμμές, το κρυολόγημα δεν απαιτεί ραντεβού με γιατρό.
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) της Βρετανίας συμβουλεύει τους γονείς με μωρά ή μικρά παιδιά που έχουν γρίπη να ζητήσουν επείγον ραντεβού με τον γιατρό αν ανησυχούν για τα συμπτώματα.
Επίσης, όσοι είναι ηλικίας 65 ετών και άνω, οι έγκυες και όσοι πάσχουν από χρόνια νοσήματα, όπως διαβήτη ή πάθηση που επηρεάζει την καρδιά, τους πνεύμονες, τους νεφρούς, τον εγκέφαλο ή τα νεύρα, θα πρέπει επίσης να επισκεφθούν γιατρό εάν τα συμπτώματα δεν βελτιωθούν μετά από επτά ημέρες, όπως και όσοι έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, για παράδειγμα λόγω χημειοθεραπείας ή HIV.
